Een beknopte geschiedenis van het Nutsdepartement Kampen
Kort na de oprichting van de Maatschappij tot Nut van ’t Algemeen (1784) kwam in 1791 in Kampen een plaatselijk departement tot stand. Initiator en voorzitter was W. Goede. Zijn enthousiasme was groter clan zijn organisatorische talent en al een paar jaar later (1794) werd het departement opgeheven.
In 1819 werd een tweede poging gewaagd die tot een herstart van het departement Kampen leidde. Die was succesvoller. Het ledental groeide. Het Nut richtte zich met zijn activiteiten voornamelijk op het ‘gewone volk’, de arbeidersklasse. Nutsleden en -bestuurders behoorden tot de plaatselijke elite. Het optreden van het departement kenmerkte zich door een zekere mate van paternalisme, dat overigens cl oor de betrokkenen niet als zodanig werd ervaren. De eerste bijeenkomsten vonden plaats in de Concertzaal van sociëteit Het Collegie. Leden werden voorgedragen en geballoteerd. Ook waren er donateurs.
De activiteiten van het Nutsdepartement Kampen concentreerden zich op een aantal onderwerpen, in lijn met het landelijke beleid. Heel belangrijk was het stimuleren van onderwijsactiviteiten en zaken die daarmee verband hielden. Vooral in de eerste helft van de 19de eeuw had het departement de wind mee. Er kwamen allerlei initiatieven van de grond, zoals een medicijnfonds, een leesbibliotheek en een herhalingsschool, overigens met wisselend succes. De oprichting van een spaarbank was echter een gouden greep. Zij speelde onder meer een rol bij het stimuleren van de volkshuisvesting, door het verstrekken van leningen aan woningbouwverenigingen, maar ook door zelf bouwactiviteiten te ontplooien, zoals de realisatie van de Spaarbankstraat in het eerste decennium van de twintigste eeuw
Het sociale, ‘gezelligheidsaspect’ binnen het departement was belangrijk en werd onder meer gestimuleerd door het organiseren van lezingen en voorstellingen. Het amusement ging geleidelijk de sociale activiteiten overvleugelen, maar kreeg ook concurrentie, zeker in de twintigste eeuw met de komst van filmvoorstellingen en andere vormen van vermaak, waardoor de sociaal-maatschappelijke rol van het departement verminderde. Het medicijnfonds, de herhalingsschool en de nutsbibliotheek verdwenen van het toneel. De bank groeide en kreeg een zelfstandiger positie ten opzichte van het departement. Onder Frans Walkate en zijn opvolgers werd de Nutsspaarbank Kampen een belangrijke regionale instelling. Door fusies ging het op in een landelijk verband: de SNSbank, inmiddels onderdeel van de Volksbank. In het in 1930 gebouwde hoofdkantoor aan de Burgwal is momenteel het SNS Historisch Centrum gevestigd.
Na de Tweede Wereldoorlog leidde het Nutsdepartement Kampen een rustig bestaan, op zoek naar een nieuwe invulling van haar oude doelstellingen. Dat bleek niet eenvoudig in een steeds complexere samenleving, waarin veel taken die van oudsher door het Nut werden vervuld, door anderen zijn overgenomen. De uitdagingen zijn groot, maar vormen een goede motivatie om met veel elan naar het tweede eeuwfeest uit te zien. Het eind 2017 geheel vernieuwde bestuur hoopt met een uitbreiding van activiteiten en gebruik makende van moderne media het departement weer beter zichtbaar te maken in de Kamper samenleving.